FBI: ΣΤΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΝΟΜΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΝΟΜΙΑΣ
Στο μεταίχμιο νόμου και παρανομίας.
(Δημοσιεύθηκε στο “Έψιλον” της “Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας” στις 18/07/2010)
Εκατό χρόνια μετά την πρώτη αποστολή του, την καταπολέμηση του διαπολιτειακού trafficking, το FBI παραμένει κράτος εν κράτει ως η κατ’ εξοχή υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι δύσκολο να συνθέσει κανείς τα «στιγμιότυπα» της 100χρονης δράσης του. Οχι τόσο λόγω της έκτασης της ιστορικής αφήγησης όσο εξαιτίας της αδυναμίας να ιεραρχηθεί ένας κατακλυσμός γεγονότων που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το FBI.
Από τον περίφημο «πόλεμο κατά του εγκλήματος» (war on crime) της δεκαετίας του ’30 και το κυνήγι των ξακουστών παρανόμων της εποχής, Τζον Ντίλιγκερ, Μπόνι και Κλάιντ κ.ά., και την επινόηση της ιδέας του «δημόσιου κινδύνου» (public enemy), το λογοπαίγνιο (στα αγγλικά) ανάμεσα στις λέξεις director (διευθυντής) και dictator (δικτάτορας) στις αναφορές για τη 48χρονη κυριαρχία της εμβληματικής αντικομμουνιστικής φιγούρας του Τζον Έντγκαρ Χούβερ στην ηγεσία του FBI ώς τη πολύχρονη ψυχροπολεμική επιχείρηση «Solo», τη δολοφονία Κένεντι, το Γουότεργκεϊτ, την «κινηματογραφική» διείσδυση του πράκτορα Τζόε Πιστόνε ως μικρομαφιόζου Ντόνι Μπράσκο στη νεοϋορκέζικη μαφία τη δεκαετία του ’70, το λουτρό αίματος στην επιχείρηση κατά της αίρεσης του Ντέϊβιντ Κορές στο Ουάκο του Τέξας, το 1993, τη βομβιστική επίθεση-σφαγή στην Οκλαχόμα το 1995 και τον όλεθρο των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, η παρουσία του FBI σε κάθε πτυχή και φάση της ιστορικής εξέλιξης της αμερικανικής δημοκρατίας συνιστά από μόνη της ένα ιδιαίτερο “μάθημα” αμερικανικής Ιστορίας…
«Περιδιαβαίνοντας» τον ιστότοπο του «Γραφείου» σχηματίζει κανείς την εντύπωση μιας ευυπόληπτης υπηρεσίας που μάχεται το έγκλημα σε κάθε του μορφή, παραλλαγή και επίπεδο, προασπιζόμενη παράλληλα την εθνική ασφάλεια της Αμερικής. Ομως, τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι… Για την ακρίβεια, δεν ήταν ποτέ έτσι! Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο δρ Tony Poveda, καθηγητής Κοινωνιολογίας και Εγκληματολογίας στο πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, «από την ημέρα ίδρυσής του το FBI βρίσκεται στο επίκεντρο δημόσιας αντιπαράθεσης». Η αιτία της πηγάζει από την έντονη αμφισβήτηση των ορίων και των αρμοδιοτήτων της εξουσίας του όπως αυτή απορρέει από τις δύο «βασικές λειτουργίες» του: του μηχανισμού επιβολής του νόμου και της υπηρεσίας συλλογής πληροφοριών.
Θεωρούμενος ως αυθεντία σε θέματα FBI και υπηρεσιών ασφάλειας, ο (ελληνικής καταγωγής) επίτιμος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Marquette του Μιλγουόκι, στο Ουισκόνσιν, δρ Athan Theoharis, σημειώνει χαρακτηριστικά: «Παίζοντας κεντρικό ρόλο μεταξύ των μηχανισμών επιβολής του νόμου καθώς και στην προάσπιση της εσωτερικής ασφάλειας των ΗΠΑ, διαμορφώνοντας την αμερικανική λαϊκή κουλτούρα και αντανακλώντας τις μεταβαλλόμενες ανησυχίες της κοινής γνώμης σε ζητήματα ασφάλειας, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ερευνών αναδείχθηκε στη διάρκεια του 20ού αιώνα σε μία πανίσχυρη υπηρεσία».
Παρά τα όσα γνωρίζουμε σήμερα γύρω από το FBI, οι ιστορικοί επισημαίνουν πως η συστηματική έρευνα για να αποκαλυφθεί στις πραγματικές διαστάσεις του ο περίπλοκος ιστορικός ρόλος του, μόλις τώρα αρχίζει. Κι αυτό, διότι το μεγαλύτερο μέρος της γνώσης μας για τις πρακτικές και τις μεθόδους του FBI δεν προέρχεται από πρωτογενή ιστορική έρευνα, αλλά από «παράπλευρες» αποκαλύψεις και αποχαρακτηρισμούς απόρρητων ντοκουμέντων σε εφαρμογή του νόμου για την «ελευθερία της πληροφόρησης» (Freedom of Information Act).
Τροποποιήσεις του νόμου αυτού που ψηφίστηκαν το 1974 επέτρεψαν στους ερευνητές να αποκτήσουν (για πρώτη φορά στην αμερικανική Ιστορία) πρόσβαση στους φακέλους του FBI. Ετσι, λοιπόν, μάθαμε ότι ο Λέοναρντ Μπερνστάιν, ο Τζον Λένον, ο Ελβις Πρίσλεϊ, ο Ουόλτ Ντίσνεϊ, ο Φρανκ Σινάτρα, ο Ερνεστ Χέμινγουέι, ο Τζον Στάινμπεκ, ο Ορσον Ουέλς, ο Αλβέρτος Αϊνστάιν και πολλοί άλλοι μοιράζονταν κάτι κοινό εν αγνοία τους… Είχαν φάκελο στο FBI! (Προφανώς αυτό εξηγεί γιατί στην ιστοσελίδα του ηλεκτρονικού αρχείου του, το «Γραφείο» διευκρινίζει σήμερα πως «δεν έχει φάκελο για κάθε Αμερικανό πολίτη»!)
Καθώς, ωστόσο, το Freedom of Information Act εξαιρεί διάφορες κατηγορίες εγγράφων από τη δημοσίευση, το αποτέλεσμα, λένε οι ιστορικοί, είναι μία «μη γραμμική αποσαφήνιση» της ιστορίας: Ενώ, δηλαδή, έχουμε σχεδόν πλήρεις περιγραφές των επιχειρήσεων του FBI στη θρυλική περίοδο των δεκαετιών ’20-30, όπως π.χ. κατά του διαβόητου ληστή-πιστολά Τζον Ντίλιγκερ, ουσιαστικά δεν γνωρίζουμε τίποτα για τις επιχειρήσεις αντικατασκοπίας του FBI, τις άκρως σοβαρές υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και του Ψυχρού Πολέμου, ούτε φυσικά για τις έρευνες εκείνες που δεν κατέληξαν ποτέ σε κάποια δίκη. Αρα, το μεγαλύτερο μέρος της πραγματικής ιστορίας του FBI απομένει να γραφτεί…Η πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα βρίσκει την Αμερική σε φάση δραματικών μεταβολών των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών. Ραγδαία εκβιομηχάνιση, αστικοποίηση και σύσταση των πρώτων μεγάλων συνεργατικών ομίλων (corporations) σε συνδυασμό με φυλετικές εντάσεις, κοινωνικές ανισότητες και διόγκωση του μεταναστευτικού ρεύματος καλλιεργούν το έδαφος για την εμφάνιση νέων μορφών εγκλήματος. Οι επόμενες δύο δεκαετίες θα σημαδευτούν από έναν παγκόσμιο πόλεμο (τον πρώτο της Ιστορίας), γκανγκστερική δράση, μονοπωλιακές πρακτικές, τρομοκρατικές ενέργειες και τις απαρχές μιας, τρόπον τινά, «προλεταριακής» ακτιβιστικής δράσης, που από το πρώιμο κιόλας στάδιό της θα χαρακτηριστεί «ανατρεπτική» και θα στοχοποιηθεί.Αν και όλα αυτά ουσιαστικά αντανακλούν το ίδιο το μοντέλο του «επιθετικού» καπιταλισμού που διέπει την αμερικανική κοινωνικο-οικονομική εξέλιξη, θα συνταράξουν τη χώρα και θα στρώσουν το χαλί της κυριαρχίας του FBI πάνω στο ομοσπονδιακό οικοδόμημα.
Η ταυτότητα του FBI
* Το FBI είναι υπηρεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ με κύρια αρμοδιότητα τη διερεύνηση αδικημάτων που διαπράττονται κατά παράβαση των ομοσπονδιακών νόμων. Τα κεντρικά γραφεία του βρίσκονται στην Ουάσινγκτον, στον αριθμό 1964 της λεωφόρου Πενσιλβάνια. Μετά το 1908 το Κογκρέσο θέσπισε νόμους που επέκτειναν τη νομική δικαιοδοσία του.* Σήμερα, άμεση προτεραιότητα του «Γραφείου» είναι η προστασία της Αμερικής από τρομοκρατικές ενέργειες, κατασκοπεία, κυβερνο-έγκλημα και, γενικά, αδικήματα που διαπράττονται με χρήση υψηλής τεχνολογίας. Ο στρατηγικός ρόλος του είναι να παρέχει «ηγετική καθοδήγηση και υπηρεσίες εγκληματολογικής έρευνας στο πλαίσιο του αμερικανικού Συντάγματος, με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του δημόσιου συμφέροντος».* Διοικείται από έναν διευθυντή ο οποίος ορίζεται απευθείας από τον Πρόεδρο και ο διορισμός του υπόκειται στην έγκριση της Γερουσίας. Το ανώτατο όριο της θητείας του δεν μπορεί να υπερβαίνει τα δέκα χρόνια. Διευθυντής του FBI είναι σήμερα ο Robert Mueller. Διορίστηκε το 2001 από τον πρόεδρο Μπους. 56 «υποδιευθύνσεις» του «Γραφείου» λειτουργούν σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα των ΗΠΑ και περισσότερα από 60 γραφεία «συνδέσμων» υπάρχουν στο εξωτερικό.* Το οικονομικό έτος 2008 ο συνολικός προϋπολογισμός του FBI ανήλθε (κατά προσέγγιση) σε 6,8 δισ. δολάρια. Στις 31/12/2009 η δύναμή του αριθμούσε 33.652 άτομα, με 14.754 γυναίκες (μέχρι το 1972 δεν προσλαμβάνονταν γυναίκες ως πράκτορες) 8.178 άτομα από μειονότητες και 1.195 ΑμΕΑ.* Η δικαιοδοσία του FBI εκτείνεται σε περισσότερες από 200 κατηγορίες ομοσπονδιακών νόμων για αδικήματα όπως η τρομοκρατία, η ληστεία τράπεζας, ο εκβιασμός, η απάτη (όλων των ειδών, περιλαμβανομένου και του telemarketing!), η σύσταση εγκληματικής οργάνωσης, η πολιτική διαφθορά, η απαγωγή, οι μονοπωλιακές πρακτικές, η διακίνηση ναρκωτικών, η κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, η απειλή και η επίθεση κατά ιατρικού προσωπικού (!) η αθλητική δωροδοκία και οι παραβιάσεις των ανθρώπινων και πολιτικών δικαιωμάτων. Ο «πατριωτικός νόμος» (USA Patriot Act) που υπέγραψε ο Μπους μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 διεύρυνε τις εξουσίες του FBI ιδιαίτερα στον τομέα των τηλεφωνικών υποκλοπών και της ηλεκτρονικής παρακολούθησης.* Κατ’ εφαρμογή των ομοσπονδιακών διατάξεων περί εξόδου από τη χώρα για φυγοδικία ή αποφυγή σύλληψης, το FBI είναι επίσης υπεύθυνο για τον εντοπισμό των καταζητούμενων φυγάδων. Η περίφημη λίστα των «Ten most Wanted» της Αμερικής δεν περιλαμβάνει στην πραγματικότητα μονάχα δέκα άτομα, αλλά σχεδόν 12.000!
* Το FBI είναι υπηρεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ με κύρια αρμοδιότητα τη διερεύνηση αδικημάτων που διαπράττονται κατά παράβαση των ομοσπονδιακών νόμων. Τα κεντρικά γραφεία του βρίσκονται στην Ουάσινγκτον, στον αριθμό 1964 της λεωφόρου Πενσιλβάνια. Μετά το 1908 το Κογκρέσο θέσπισε νόμους που επέκτειναν τη νομική δικαιοδοσία του.* Σήμερα, άμεση προτεραιότητα του «Γραφείου» είναι η προστασία της Αμερικής από τρομοκρατικές ενέργειες, κατασκοπεία, κυβερνο-έγκλημα και, γενικά, αδικήματα που διαπράττονται με χρήση υψηλής τεχνολογίας. Ο στρατηγικός ρόλος του είναι να παρέχει «ηγετική καθοδήγηση και υπηρεσίες εγκληματολογικής έρευνας στο πλαίσιο του αμερικανικού Συντάγματος, με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του δημόσιου συμφέροντος».* Διοικείται από έναν διευθυντή ο οποίος ορίζεται απευθείας από τον Πρόεδρο και ο διορισμός του υπόκειται στην έγκριση της Γερουσίας. Το ανώτατο όριο της θητείας του δεν μπορεί να υπερβαίνει τα δέκα χρόνια. Διευθυντής του FBI είναι σήμερα ο Robert Mueller. Διορίστηκε το 2001 από τον πρόεδρο Μπους. 56 «υποδιευθύνσεις» του «Γραφείου» λειτουργούν σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα των ΗΠΑ και περισσότερα από 60 γραφεία «συνδέσμων» υπάρχουν στο εξωτερικό.* Το οικονομικό έτος 2008 ο συνολικός προϋπολογισμός του FBI ανήλθε (κατά προσέγγιση) σε 6,8 δισ. δολάρια. Στις 31/12/2009 η δύναμή του αριθμούσε 33.652 άτομα, με 14.754 γυναίκες (μέχρι το 1972 δεν προσλαμβάνονταν γυναίκες ως πράκτορες) 8.178 άτομα από μειονότητες και 1.195 ΑμΕΑ.* Η δικαιοδοσία του FBI εκτείνεται σε περισσότερες από 200 κατηγορίες ομοσπονδιακών νόμων για αδικήματα όπως η τρομοκρατία, η ληστεία τράπεζας, ο εκβιασμός, η απάτη (όλων των ειδών, περιλαμβανομένου και του telemarketing!), η σύσταση εγκληματικής οργάνωσης, η πολιτική διαφθορά, η απαγωγή, οι μονοπωλιακές πρακτικές, η διακίνηση ναρκωτικών, η κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, η απειλή και η επίθεση κατά ιατρικού προσωπικού (!) η αθλητική δωροδοκία και οι παραβιάσεις των ανθρώπινων και πολιτικών δικαιωμάτων. Ο «πατριωτικός νόμος» (USA Patriot Act) που υπέγραψε ο Μπους μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 διεύρυνε τις εξουσίες του FBI ιδιαίτερα στον τομέα των τηλεφωνικών υποκλοπών και της ηλεκτρονικής παρακολούθησης.* Κατ’ εφαρμογή των ομοσπονδιακών διατάξεων περί εξόδου από τη χώρα για φυγοδικία ή αποφυγή σύλληψης, το FBI είναι επίσης υπεύθυνο για τον εντοπισμό των καταζητούμενων φυγάδων. Η περίφημη λίστα των «Ten most Wanted» της Αμερικής δεν περιλαμβάνει στην πραγματικότητα μονάχα δέκα άτομα, αλλά σχεδόν 12.000!
![]() |
Το κέντρο επεξεργασίας και αρχειοθέτησης δακτυλικών αποτυπωμάτων του FBI στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. |
Με «γονίδια» Ναπολέοντα. Η ιστορία του FBI αρχίζει τυπικά στις 26 Ιουλίου 1908. Την ημέρα εκείνη ο γενικός εισαγγελέας των ΗΠΑ Τσαρλς Μπόναπαρτ (μικρανιψιός του Ναπολέοντα!) δίνει εντολή να προσληφθούν 12 πρώην πράκτορες της μυστικής υπηρεσίας του υπουργείου Οικονομικών, προκειμένου να επανδρωθεί η υπό σύσταση «δύναμη ειδικών πρακτόρων». Οι πράκτορες εκείνοι θα διερευνούσαν πλέον τις υποθέσεις που υπάγονταν στην αρμοδιότητα του υπουργείου Δικαιοσύνης. Στις 16 Μαρτίου του επόμενου χρόνου η νεόκοπη υπηρεσία ονομάζεται «Γραφείο Ερευνών» (Bureau of Investigation, ΒΟΙ), ονομασία που με διάφορες παραλλαγές θα διατηρηθεί ώς την 1η Ιουλίου 1935, οπότε και θα αλλάξει οριστικά σε FBI.Ουσιαστικά, το «Γραφείο Ερευνών» του εισαγγελέα Μπόναπαρτ υφίσταται ως οργανωμένη υπηρεσία δύο χρόνια μετά την ίδρυσή του, στη βάση του «νόμου Μαν» κατά του «εμπορίου της λευκής δουλείας» (White Slave Traffic Act), ο οποίος ψηφίστηκε από το Κογκρέσο στις 25 Ιουνίου 1910. Ηταν ο πρώτος ομοσπονδιακός νόμος, τις παραβιάσεις του οποίου καλούνταν να διερευνήσει το Σώμα των «ομοσπονδιακών». Ας σημειωθεί ότι οι πράκτορες του πρώτου εκείνου «Γραφείου» δεν οπλοφορούσαν και δεν είχαν δικαίωμα να κάνουν συλλήψεις. Η αρχή, πάντως, είχε γίνει…Παράλληλα με την άσκηση των αμιγώς «αστυνομικών» καθηκόντων του, το FBI παραμένει από καταβολής του ένας κατ’ εξοχήν μηχανισμός πολιτικής παρακολούθησης. Σύμφωνα με τους ιστορικούς ερευνητές, οι απαρχές αυτού του ρόλου ανάγονται στη δεκαετία του 1910, στην περίοδο του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Ο πρώτος μεγάλος πόλεμος και η μπολσεβίκικη επανάσταση έστρεψαν την προσοχή τού FBI στην «ανατρεπτική δράση» στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Φοβούμενη ότι η «εγχώρια» αντιπολίτευση «αναρχικών» – σοσιαλιστών και ο μεγάλος αριθμός Γερμανών και Ιρλανδών μεταναστών μπορούσαν να υπονομεύσουν τους στόχους της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, καθώς οι ΗΠΑ εγκατέλειπαν την ουδετερότητά τους και κήρυτταν τον πόλεμο κατά της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας, η κυβέρνηση του προέδρου Γουίντροου Ουίλσον εισηγήθηκε στο Κογκρέσο νόμο που καθιστούσε ομοσπονδιακό έγκλημα την κλοπή κυβερνητικών πληροφοριών με πρόθεση να παρασχεθεί βοήθεια στον εχθρό.Ο αντικατασκοπικός νόμος του 1917 (Espionage Act) προέβλεπε μεταξύ των άλλων την καταχώριση σε μητρώο όλων των ξένων υπηκόων που ζούσαν στην Αμερική και τη λήψη των δακτυλικών αποτυπωμάτων τους. Εναν χρόνο αργότερα ακολούθησε ο νόμος για τη μετανάστευση (Immigration Act), που προέβλεπε την απέλαση όσων αλλοδαπών ήταν μέλη «αναρχικών» ή «επαναστατικών» οργανώσεων. Οπλισμένοι με νέους ομοσπονδιακούς νόμους, οι πράκτορες του «Γραφείου» ποτέ δεν εστίασαν τις έρευνές τους αποκλειστικά σε ύποπτους κατασκόπους και σαμποτέρ, αλλά κυρίως σε πολιτικούς ακτιβιστές και μέλη του αμερικανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος και άλλων μαχητικών εργατικών ενώσεων.Στην εποχή του «πατριάρχη».Ο «ασφαλίτικος» μηχανισμός του FBI που αναπτύχθηκε την εποχή εκείνη θα γιγαντωνόταν (και θα ξέφευγε ουσιαστικά από τον έλεγχο) στην αμέσως επόμενη περίοδο, στον σχεδόν μισό αιώνα (1924-1972) που στο διευθυντικό γραφείο του θα καθόνταν ο πιο εμβληματικός εκφραστής της αμερικανικής ψυχροπολεμικής υστερίας, εκ των «πατριαρχών» του αμερικανικού αντικομμουνισμού, ο Τζον Εντγκαρ Χούβερ!
Αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση του «Γραφείου» σε μια εποχή που ο ρόλος του ήταν ακόμα περιορισμένος, ο Χούβερ θα θέσει τις βάσεις εξέλιξης της αστυνομικής έρευνας σε πραγματική επιστήμη υιοθετώντας και εφαρμόζοντας πρωτοπόρες τεχνικές μεθόδους στη συλλογή και διερεύνηση στοιχείων. Μεγάλο μέρος της φήμης που συνοδεύει τη μεθοδικότητα των εγκληματολογικών ερευνών του FBI είναι πράγματι, κληρονομιά της εποχής Χούβερ. Μετά το κραχ του ’29, στην περίοδο του New Deal, η συσσωρευμένη απογοήτευση της αμερικανικής κοινωνίας θα μετατραπεί σε πολιτικό κεφάλαιο για την κυβέρνηση του προέδρου Φραγκλίνου Ρούσβελτ και αυτό φυσικά θα διευκολύνει την αποδοχή του ρόλου του “Γραφείου” από τα λαϊκά στρώματα.
Η κινηματογραφική βιομηχανία του Χόλιγουντ και τα κυρίαρχα media θα πλάσουν στη δεκαετία του ’30 το μύθο των G-Men (Government Men) του FBI – ένας όρος που στην αργκό τού υποκόσμου σήμαινε γενικά όλα τα εκτελεστικά όργανα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και που έφτασε ακόμα και στην Ελλάδα ως… «τζιμάνι». Μέσω του μύθου των «αδιάφθορων» G-Men, το FBI του Χούβερ θα επηρεάσει αλλά και θα χρησιμοποιήσει την αμερικανική λαϊκή κουλτούρα για να εδραιωθεί όχι απλώς ως υπηρεσία επιβολής του νόμου αλλά ως ο θεματοφύλακας των αξιών που διέπουν την πολιτισμένη κοινωνία. Ωστόσο, εκτός από το οργανωμένο έγκλημα, οι ριζοσπαστικές πολιτικές δραστηριότητες και το αμερικανικό Κομμουνιστικό Κόμμα θα βρίσκονται σταθερά στο στόχαστρο του υψηλόβαθμου μασόνου Χούβερ (έφτασε ώς τον 33ο βαθμό του Σκωτικού Δόγματος).Τον Απρίλιο του 1940 και ενώ έχει ενεργοποιηθεί η διαβόητη «Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών» της Βουλής των Αντιπροσώπων (HCUA), ο Χούβερ ενημερώνει τους υφισταμένους του για μία νέα «διαδικασία αρχειοθέτησης» φακέλων του FBI που φέρουν την ένδειξη «ενημερωτικό σημείωμα -να μην αρχειοθετηθεί». Είναι οι περίφημοι «”do not file” files».Περιέχουν στοιχεία από παρακολουθήσεις πολιτών, πολιτικών και οργανώσεων, καταλήγουν δε και παραμένουν αποκλειστικά στα χέρια του ώς το θάνατό του, το 1972. Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες θέλουν το μεγαλύτερο μέρος αυτών των φακέλων να πέρασαν στα χέρια του υπαρχηγού του FBI και έμπιστου του Χούβερ, Μαρκ Φελτ. Ηταν ο άνθρωπος που αργότερα θα κάρφωνε τον Νίξον, διοχετεύοντας στους δημοσιογράφους της «Ουάσινγκτον Ποστ», Γούντγουορντ και Μπερνστάιν, το παρασκήνιο του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ.Το 1956, και ενώ η υποστήριξη της αμερικανικής κοινής γνώμης στις πρακτικές του γερουσιαστή Μακάρθι αρχίζει να φθίνει, ο Χούβερ, έντονα απογοητευμένος από την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου που έκρινε ότι δεν μπορούν να δικάζονται πολίτες για τις πολιτικές πεποιθήσεις τους, έθεσε σε εφαρμογή το διαβόητο πρόγραμμά του με την κωδική ονομασία COINTELPRO (συντομογραφία για το Counterintelligence Program – πρόγραμμα αντικατασκοπίας). Ενα σύστημα παρακολούθησης στα όρια της παρακρατικής δράσης κατά «στοχοποιημένων» πολιτικών οργανώσεων όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα και αργότερα οι «Μαύροι Πάνθηρες». Οταν το COINTELPRO θα τερματιστεί επίσημα τον Απρίλιο του ’71, θα έχει στιγματίσει ανεπανόρθωτα την εικόνα της «αδιάφθορης» υπηρεσίας στα μάτια της αμερικανικής κοινωνίας.
![]() |
Τυπική προπαγανδιστική φωτογραφία του FBI από τη δεκαετία του ’40. Πράκτορες σε ώρα παρακολούθησης για μία υπόθεση απαγωγής. |
Πατρονάροντας την υστερία.Στο συλλογικό υποσυνείδητο της Αμερικής το FBI του Χούβερ παραμένει υπόλογο για έναν μηχανισμό πολιτικών παρακολουθήσεων που συχνά κινούνταν στο όριο νόμου και παρανομίας. Στην εισαγωγή του βιβλίου του «G-Men: Hoover’s FBI in American popular culture»,ο Αμερικανός ιστορικός Richard Gid Powers, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, γράφει: «Για τους περισσότερους Αμερικανούς το FBI του Χούβερ ήταν μία κουβέρτα εθνικής ασφάλειας. Για άλλους, πολύ περισσότερους, το “Γραφείο” ήταν απλώς ένα σύμβολο φόβου»…Η εμμονή του Χούβερ να ξεριζώσει τα «ανατρεπτικά» στοιχεία από το εσωτερικό των ΗΠΑ άγγιξε κάποια στιγμή τα όρια της παράνοιας. Σε άρθρο του, το 1966, στο περιοδικό της εθνικής ομοσπονδίας ενώσεων γονέων και δασκάλων (National Confederation of Parent Teacher Associations) θα υποστηρίξει με παραληρηματικό πάθος ότι η Αμερική απειλείται από «μια νέου τύπου συνωμοσία, που είναι εξαιρετικά ευφυής και παραπλανητική, επομένως και πολύ δύσκολο να γίνει αντιληπτή… Μία συνωμοσία που προέρχεται από τον άκρατο ατομικισμό, το αντισυμβατικό ντύσιμο και την αισχρή γλώσσα»!!! Είναι η εποχή που η Αμερική δονείται από το μαζικό ειρηνιστικό κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ ενώ το νεολαιίστικο κίνημα αμφισβήτησης αποκτά σαφείς πολιτικές προεκτάσεις.
Το 2007 η «New York Times», επικαλούμενη απόρρητα έγγραφα, αποκαλύπτει ότι το 1950 ο Χούβερ είχε παρουσιάσει στον πρόεδρο Τρούμαν σχέδιό του που προέβλεπε τη σύλληψη και κράτηση 12.000 Αμερικανών πολιτών με σκοπό την “προστασία” της χώρας από «την προδοσία, την κατασκοπεία και τη δολιοφθορά». Είχε, μάλιστα, προτείνει στον πρόεδρο τροποποίηση του αμερικανικού Συντάγματος, ώστε να καθίστανται νόμιμες οι προληπτικές συλλήψεις!
Όπως σημειώνει ο καθηγητής Theoharis, δύο φορές στο πρόσφατο παρελθόν, τη διετία 1974-76 και την περίοδο 2001-2004, ο ρόλος του FBI αναδείχθηκε σε μείζον πολιτικό ζήτημα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το διάστημα ’74-76, την περίοδο δηλαδή του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ, το Κογκρέσο και η κοινή γνώμη στηλίτευσαν τις καταχρήσεις εξουσίας του «Γραφείου» και τις παραβιάσεις (χρονολογούμενες ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’30) άρθρων του αμερικανικού Συντάγματος που προστατεύουν ατομικά δικαιώματα και ελευθερίες.
Ενα διαφορετικό θέμα προέκυψε την περίοδο 2001-04. Το FBI απέτυχε να προβλέψει, και κατ’ επέκταση να αποτρέψει, τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Ενώ φαινομενικά οι δύο περιπτώσεις εγείρουν διαφορετικά ζητήματα, η αντίδραση του συστήματος και στις δύο, ήταν ίδια. Οι θεσμικές αλλαγές που ακολούθησαν είχαν ως αφετηρία τους τη λογική απόλυτης εξουσίας “Γραφείου” που συμπυκνώνεται στην εξής διατύπωση: «Τα στελέχη του FBI πρέπει να έχουν απεριόριστη εξουσία στην αποτροπή δυνητικών απειλών κατά της ασφάλειας του έθνους. Οι επιχειρήσεις τους δεν πρέπει να επιδέχονται ορίων πέραν των οποίων δεν θα επιτρέπεται η επέκταση των ερευνών για παραβιάσεις των ομοσπονδιακών νόμων».
Σήμερα, στην εποχή του πολέμου κατά της διεθνούς «τρομοκρατίας», του ιντερνετικού εγκλήματος και των ασύμμετρων απειλών, ο επιχειρησιακός ρόλος του FBI είναι πιο περίπλοκος από ποτέ, το δε εύρος της εξουσίας του εκτείνεται πέραν του ορατού φάσματος… Ωστόσο, αυτό είναι ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο που θα απασχολήσει ιστορικούς και δημοσιογράφους όταν το «Γραφείο» θα γιορτάζει τα 200ά γενέθλια της ιστορίας του.
Ως τότε… «Καληνύχτα και καλή τύχη»!Πηγές: The Washington Post, The New York Times, The Christian Science Monitor, Reuters, BBC, Associated Press, Spiegel, History Channel. Διαβάστε:Athan Theoharis, Tony Poveda, Richard Gid Powers, Susan Rosenfeld, The FBI: Α Comprehensive Reference Guide.Athan Theoharis, The FBI & American Democracy: Α Brief Critical History.Richard Gid Powers, G-Men: Hoover’s FBI in American Popular Culture.Federal Bureau of Investigation, The FBI: Α Centennial History 1908-2008
Πληκτρολογήστε:
Leave a Reply